Het curieuze Verkeershuis achter de oude Jaarbeurs aan het Vredenburg

Verdwenen gebouwen in Utrecht

door

Verschenen in DUIC-krant (huis-aan-huis in Utrecht) no. 6, maart 2016

Het Vredenburg is al eeuwen de grootste bouwput van Nederland. Op de lijst van gesloopte gebouwen — klooster, kasteel, korenbeurs, fruithal, schouwburg, Jaarbeurs, Muziekcentrum, Hoog Catharijne (deels) — valt het kleine gebouwtje van de Utrechtse VVV uit 1929 nauwelijks op. Toch was dit zogenaamde Verkeershuis een interessant geval. Het stond aan de singel naast de Catharijnebrug, op de plek waar nu het terras is van Het Gegeven Paard. Later dit jaar komt ook daar het water terug.

Het Verkeershuis in 1929 (E.A. van Blitz en Zoon/Het Utrechts Archief)

De Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer Utrecht werd in 1892 opgericht als particulier initiatief van lokale ondernemers. In 1927 ging deze vereniging failliet, om direct een doorstart te maken. De nieuwe VVV koos een strategische plek achter het hoge Jaarbeursgebouw aan het Vredenburg, Utrechts belangrijkste trekpleister. Iedereen die vanaf het station over de Catharijnebrug kwam moest het Verkeershuis, zoals VVV-kiosken toen werden genoemd, passeren. De gemeente deed de investering; de VVV huurde het huisje voor ƒ 1.000 per jaar, terwijl ze tegelijk ƒ 5.000 subsidie ontving.

Bruggenbouwer

Gemeentewerken zorgde voor ontwerp en realisatie. Daar was onder chef Jan Planjer een sobere versie van de Amsterdamse School in zwang — veel baksteen, afgeronde hoeken en kleine ramen. Dienstdoend architect was Gosse van der Gaast (1886-1973). Elke Utrechter heeft wel eens pannenkoeken gegeten onder een dak naar zijn ontwerp, in Theehuis Rhijnauwen. Maar hij bedacht vooral bruggen: in de jaren 20 de Tolsteeg- en Catharijnebrug, en later de Vaartscherijnbrug (met het grijsgepleisterde brugwachtershuisje) en de Noorderbrug. Kenmerkend zijn de vloeiende overgangen tussen kademuur, brug en brugwachtershuisje of — bij de Tolsteegbrug — urinoir en tramhalte.

Ook bij het Verkeershuis was niet te zeggen waar de kademuur eindigde en het huisje begon. Een trap in de muur leidde van het gebouwtje naar de aanlegplaats van de eerste Utrechtse rondvaartboot. Op de ronde hoek stond de naam Verkeershuis in Art Deco-letters en bij de ingang aan de Rijnkade was een etalageraam voor affiches. Het gebouw kende slechts twee ruimtes: naast de ontvangst- en informatieruimte had de directeur een eigen kamer.

Reclame

Het Verkeershuis werd in april 1929 geopend door burgemeester Fockema Andreae. De vergulde sleutel waarmee hij dat deed bleef bewaard in het Centraal Museum. Krantenberichten over de opening zijn, zoals toen gebruikelijk, nogal droog. Tussen de opsomming van genodigden van gemeente, Jaarbeurs, lokale horeca en regionale VVV's valt de vertegenwoordiger van de Oostenrijkse Spoorwegen op. Was dit contact er om Oostenrijkers naar Utrecht te trekken of andersom? Het Verkeershuis was namelijk ook een soort reisbureau, blijkt uit een foto met affiches voor het raam van Rotterdam, Noordwijk en… Oostenrijk.

Het meest opvallende element aan het Verkeershuis was de driehoekige reclametoren. Deze maakte geen promotie voor Utrechtse bezienswaardigheden maar voor tabak, blijkbaar nodig om de exploitatie rond te krijgen. Na 1930 werd ook de gevel langs de singel volgehangen met reclameborden, en verscheen er een grote lichtreclame op het dak voor Ringers Bonbons. Van de oorspronkelijke charme bleef zo weinig over.

Bunker

In 1937 werd het 10-jarig bestaan van de (nieuwe) VVV groots gevierd met een gekostumeerde optocht. Een van de praalwagens liet zien dat de VVV in die periode advies had gegeven aan 80.000 Nederlanders, 3.000 Amerikanen, 7.000 Fransen, 12.000 Britten en 18.000 Duitsers. Een paar jaar later kwamen er nog meer Duitsers — soldaten deze keer. De bezetter maakte in 1944 een bunker van het Verkeershuis, dat immers strategisch gelegen was naast de brug, en door de massieve basis al half geschikt was. De houten bovenbouw werd vervangen door zwaar beton.

Na de oorlog kreeg de VVV een noodgebouw op het Vredenburg, terwijl de bunker werd gesloopt. In 1953 werd een nieuwe, moderne VVV-kiosk geopend op de plaats van het oude Verkeershuis. Zoals alles op het Vredenburg was ook dit gebouwtje geen lang leven beschoren — het ging ten onder bij de grote sloop ten behoeve van Hoog Catharijne. Voor de daaropvolgende VVV-post in Muziekcentrum Vredenburg geldt inmiddels hetzelfde.

Terras bij TivoliVredenburg met werk aan de singel (Arjan den Boer)

Monumentenfreak Arjan den Boer schrijft op duic.nl over vergeten gebouwen en in de DUIC-krant over verdwenen gebouwen.

of stuur een e-mail: arjan@arjandenboer.nl

Reacties