Postkantoor Neude, geschiedenis en architectuur

Postkantoor Neude, geschiedenis en architectuur 

Tot 1911 was hier de Rijksmunt, toen verhuisd naar de Leidseweg. 

Postkantoor Achter de Dom te klein door komst telegrafie, telefonie, giro, Rijks Verzekerings Bank. 

In 1919 sloop laatste resten Rijksmunt en start bouw hoofdpostkantoor. 

Bouw duurde 5 jaar. Postkantoor in augustus 1924 geopend. 

Gebouw is een 'hoofdletter A'. Glazen zadeldak boven de hal. Achter laden en lossen en garage postauto's. 

Plattegrond 1920. Onder het midden de centrale hal. 

Linkervleugel voor telefonie en telegrafie. 12 telefooncellen. 

Personeelsingang linker traptoren voor medewerkers telegrafie/telefonie. 

Rechtervleugel achter: Rijks Verzekerings Bank (pensioenen en invalidenuitkeringen). 

Achteringang voor publieke toiletten en Rijks Verzekerings Bank! 

De eerste jaren nog geen vrijstaand gebouw. 

Potterstraat in 1925 verbreed, maar J. de Waal hield nog jaren stand. 

Luchtfoto 1930: pand is verdwenen, Potterstraat verbreed. 

Waarom zo'n groot gebouw? Er werkten honderden mensen, hier de financiële afdeling. 

Postsorteerders rond 1925. 

Telefonistes internationale telefooncentrale, eind jaren 30. 

De architect: Joseph Crouwel. Werkte bij Berlage en De Bazel, vanaf 1917 Rijksgebouwendienst: scholen en postkantoren. 

Zijn vrouw Grietje Snijders had volgens familieherinneringen veel invloed op de creatieve kant van het ontwerp. 

Ontwerptekening 1919: decoraties in de hal zijn al aangegeven (boven). 

Inspiratiebron voor Crouwel: station Helsinki door Finse architect Saarinen. 

In dezelfde jaren: De Inktpot. Ook baksteengebruik, maar stijl is veel kubistischer. 

Hoofdpostkantoor Rotterdam 1923: andere stijl, maar ook een hal in paraboolvorm. 

Crouwels postkantoor in Haarlem 1922, nu stadskantoor. 

Crouwel in Utrecht: Anatomiegebouw Veeartsenijterrein, 1922. 'Broertje van het postkantoor'. 

Anatomiegebouw: vergelijkbare hal als postkantoor, maar kleiner. 

Contrast Rietveld-Schröderhuis, Utrecht, ook in 1924! Rietveld was de voorhoede. 

Amsterdamse School: baksteenexpressionisme. Verschillende metselverbanden, natuurstenen decoraties. 

Traptorens met bakstenen 'kraag', harmonicavorm (foto Jan-Willem Swane CC-BY-NC). 

Voegwerk: horizontaal diepe voeg. Amsterdamse School benadrukte horizontaliteit. 

Smalle hoge ramen. Afwisseling horizontaal-verticaal, breed-slank. 

Lokettenhal (loketten waren oorsponkelijk aan de kopse kanten). 

Paraboolboog. Bakstenen gordelbogen met daartussen geslepen glas (foto Frank van der Pol). 

Vloer zwart hardsteen met banen wit marmer, 'weerspiegelt' het dak (foto Frank van der Pol). 

Paraboolvorm of kettinglijn gedemonstreerd met ketting op wit bord tijdens opening Da Vince-expo. 

Gebouwen Crouwel: van buiten massief en donker, van binnen licht. Een soort tempel voor de post. 

Gesamtkunstwerk: kunst en architectuur onlosmakelijk verbonden. Niet louter versieringen, maar symboliek rond functie gebouw. 

Beeldbouwer Hendrik van den Eijnde. Werkte in Scheepvaarthuis Amsterdam en later Radio Kootwijk. 1917-1923 voor Rijksgebouwendienst. 

Art Deco-beelden, gepolijst hardsteen met zwarte kleurstof. Vestibule: posthoorn en bliksemschichten (telegrafie). 

Verkeer ter land (paarden), zee (dolfijnen) en in de lucht (vogels). 

In de hal: personificaties van de werelddelen, door de post verbonden. Op wereldreis in het postkantoor! 

Australië: kangaroes, Europa: paarden, Azië: olifanten Afrika: kamelen, Amerika: bizons. Zesde beeld noodgreep: Handel en Welvaart. 

Baksteen-keramiek reliëf van neerstrijkende postduiven. Kransen van isolatoren (van telegraafpalen). 

Rijkswapen en klok: sectieltegels door De Porceleyne Fles (Delft) 

Rijkswapen en klok: sectieltegels door De Porceleyne Fles (Delft) 

1924: blokken natuursteen ingemetseld, pas later uitgehouwen: bezuinigingen Rijksgebouwendienst. 

In 1925 kwamen de leeuwenbeelden buiten bij de ingang. 

Deze leeuwen zijn betaald met geld ingezameld door Utrechters. 

In 1929 werden de beelden in de hal eindelijk uitgehouwen. 

Richard Roland Holst, ontwerepr van glas-in-loodraam boven de ingang. 'Gemeenschapskunst' ten dienste van het volk. 

Beelden bij de presentatie over architectuur en geschiedenis van het Utrechtse hoofdpostkantoor aan de Neude, die ik daar gaf op 23 januari 2016 (open dag toekomstige bibliotheek).

Tip: gebruik fullscreen-knop rechtsboven.

Meeste historische afbeeldingen: Het Utrechts Archief.
Meeste hedendaagse foto's: Arjan den Boer.

Andere weergave en downloads via Picasa.