Gisteren was het zover: mijn iPad-app Orient-Express, geschiedenis werd gepresenteerd in het Spoorwegmuseum en is nu verkrijgbaar in de App Store. Het was de feestelijk afsluiting van een jarenlange periode waarin ik me intensief met dit onderwerp, het verzamelen van origineel materiaal en het maken van de app heb bezig gehouden.
iPad-app
De app is opgebouwd uit tien delen: van Voorgeschiedenis tot Laatste trein. Elk deel bestaat uit bondige teksten, rijk geïllustreerd met historische afbeeldingen en interactieve onderdelen:
- Honderden historische foto's, affiches en brochures in hoge kwaliteit
- Tientallen ooggetuigenverslagen van bekende en onbekende reizigers
- 360º rondkijken in luxe slaap- en restauratierijtuigen en monumentale stations
- Interactieve routekaarten en stadsplattegronden van Parijs tot Istanbul
Persoonlijke fascinatie
De app is ontstaan uit mijn persoonlijke fascinatie voor de Orient-Express, die meer dan 10 jaar geleden begon. Ik raakte geïntrigeerd door het rijtuig van de Orient-Express in het Spoorwegmuseum, en toen ik me verder in dat onderwerp verdiepte bleek het een breed thema te zijn dat veel verder gaat dan alleen maar treinen. Mij fascineert enerzijds het romantische beeld van intriges, luxe en oosterse taferelen, terwijl aan de andere kant de Orient-Express de wereld juist kleiner heeft gemaakt. Wat ik vooral interessant vind is de link met de geschiedenis van Europa: de Orient-Express moest zich steeds aanpassen aan de veranderende grenzen.
Verzameling
Ik heb in de loop der jaren een eigen collectie opgebouwd van originele affiches, brochures en foto’s over de Orient-Express. Het hoogtepunt daarvan is de allereerste affiche van de Orient-Express uit 1888. Deze objecten zijn niet alleen in de app terechtgekomen, maar nu ook te zien op een kleine tentoonstelling, aangevuld met bruiklenen van het Spoorwegmuseum.
Idee
Het idee om alle kennis en het materiaal dat ik heb verzameld te bundelen in een iPad-app ontstond toen ik in 2012 stopte met ab-c media, met als wens me meer aan de inhoud en eigen projecten te gaan wijden. Dit onderwerp en deze app waren daarvoor het juiste startpunt, waarin ik mijn 'digitale' ervaring bij ab-c media kon toepassen op mijn eigen favoriete 'content'.
Tijd
Ik dacht in 2012 een jaar voor dit project nodig te hebben, maar het is maar liefst drie jaar geworden. Als je je in een onderwerp onderdompelt wordt het steeds groter en moet je het eerst weer behapbaar maken. Het concept voor de app is dan ook een paar keer flink gewijzigd. De meeste tijd ben ik kwijt geweest aan de research en het schijven van de teksten, daarna aan het verzamelen van beeldmateriaal, vervolgens aan de vormgeving en op de laatste plaats staat de techniek. Precies de volgorde van prioriteit die ik me wenste.
Als een soort vingeroefening voor de app ben ik in 2012 ook begonnen met retours, digitaal magazine over spoorweggeschiedenis, design en fotografie. Hoewel dit veel tijd heeft gekost is het ook erg nuttig geweest voor de app. Sommige elementen — met name uit de serie Jack Birns fotografeert de Simplon Orient-Express in 1950 — heb ik direct of indirect kunnen hergebruiken.
Frisse blik
Ik heb geprobeerd de Orient-Express met een frisse blik te bekijken en voorbij te gaan aan de clichés en anekdotes die in omloop zijn. Internet en databases (kranten, beeldbanken, gedigitaliseerde boeken) bleken daarvoor een onmisbaar hulpmiddel. Nieuw ten opzichte van de meeste eerdere publicaties over de Orient-Express zijn:
- veel niet eerder gepubliceerd beeldmateriaal en citaten
- minder nadruk op 'moederbedrijf' Wagons-Lits en meer aandacht voor de verschillende deelnemende spoorwegmaatschappijen
- veel aandacht voor de politieke en historische context
- duidelijk onderscheid tussen de diverse varianten/routes van de Orient-Express. "Dé Orient-Express" bestaat niet!
- nauwkeurigheid bij het noemen van locomotieven, rijtuigen en treinsamenstellingen.
Een voorbeeld van het laatste zijn de zeer luxe Pullmanrijtuigen: deze worden vaak met de Orient-Express geassocieerd maar hebben er eigenlijk nooit in gereden. Het waren salonrijtuigen van luxe dagtreinen in West-Europa, terwijl de Orient-Express een nachttrein was.
Ontdekking
Ik ben ook veel op reis geweest, met treinen van nu langs de verschillende routes van de Orient-Express, en een paar keer naar Istanbul gevlogen. Een van de 'nieuwe' inzichten die dat opleverde was dat een deel van het oude station van Constantinopel, waar in 1888 de eerste Orient-Express arriveerde, er nog staat. Dit vervallen gebouwtje ontdekte ik op het parkeerterrein van het veel grotere Sirkeci-station (1890). Ik wil niet pretenderen dat men dit in Istanbul niet weet, maar in boeken over de Orient-Express staat dit eerste, oude station niet vermeld.
Moord en doodslag?
Mede door boeken en films zoals Murder on the Orient Express kreeg de Orient-Express een aura van spannende intriges. Voor de iPad-app heb ik onderzocht of er ook echt moorden zijn gepleegd. Dit bleek het geval: in 1935 werd een rijke dame uit de trein geduwd bij een beroving. In 1950 overkwam een Amerikaanse diplomaat hetzelfde; hij was een van de eerste slachtoffers van de Koude Oorlog.
Download en expositie
- Orient-Express, geschiedenis is verkrijgbaar in de App Store voor iPad à € 5,99 (Nederlands en Engelstalig)
- een kleine expositie van originele affiches en brochures uit de app is t/m 31 oktober 2015 te zien in het Allard Pierson Museum in Amsterdam