Terug bij af? Recensie van Museumtours.nu

door

Toen vorig jaar het project Museumtours ('museumbezoek vanuit je luie stoel') werd aangekondigd, was ik zeer geïnteresseerd. Als museumliefhebber, webontwikkelaar voor musea en amateur-beoefenaar van panorama-fotografie had ik hoge verwachtingen. Het idee van een soort 'tentoonstellinggemist' maakte mij enthousiast.
Nu de eerste museumtours beschikbaar zijn - van Willet-Holthuysen, Princessehof en Muiderslot - is mijn teleurstelling groot. Het resultaat oogt als iets van tien jaar terug en de pretenties 'bijna als real-life museumbezoek', 'uniek experiment' en 'voor het eerst' worden niet waargemaakt.

Museumtours

Museumtours toont 360 graden-panorama's waarop je kunt rondkijken in museumzalen. Dat is niet nieuw; het innovatieve van Museumtours zou erin zitten dat verschillende ruimtes/panorama's met elkaar verbonden zijn door een soort interactieve videofilmpjes, en dat er allerlei extra informatie verschijnt, zoals afbeeldingen en video-interviews. Op een plattegrondje zie je waar je bent en welke kant je opkijkt en een commentaarstem vertelt wat er in de ruimte te zien is. Museumtours is doorontwikkeld vanuit de - inmiddels niet meer bestaande - Israelische software Quiksee door Louter. Het project kreeg in 2009 subsidie van de regeling Innovatie cultuuruitingen van OCW. Er is een uitgebreid blog over het totstandkomingsproces. De huidige 'pilot' van drie musea ging 14 april online.

Begindagen
Mijn teleurstelling begint met de matige kwaliteit van de panorama-beelden en het mini-formaat waarop deze worden getoond. Je kunt ook niet inzoomen - een groot gemis. Daar komt bij dat de panorama's uitsluitend horizontaal draaien; je kunt niet omhoog of naar beneden kijken. Toch niet onbelangrijk in bijvoorbeeld een kasteelzaal of stijlkamer. De verticale field-of-view (zoals dat heet) is hooguit 70 graden, wat benauwd aanvoelt. Dit doet allemaal sterk denken aan de begindagen van de panorama-fotografie op internet, meer dan tien jaar geleden. Inmiddels zijn we al jaren in het tijdperk van de volledige 360x180 graden panoramafoto's, soms in gigapixel-kwaliteit, die schermvullend kunnen worden weergegeven. Beperkingen die er vroeger waren, zoals langzame verbindingen, lage resolutie van digitale camera's en gebrek aan geschikte tools zijn allang achterhaald.
Dat Museumtours dit 'digitaal erfgoed' weer als nieuw presenteert zal wel te maken hebben met de gekozen opnametechniek voor de 'tussenfilmpjes' (met een videocamera). Wellicht zijn er ook budgettaire redenen; hoewel goede panorama-fotografen best betaalbaar zijn, zijn ze misschien duurder dan de gekozen oplossing. Maar is dat ook zo als je het ontwikkeltraject van Museumtours meerekent?

Bizar
Ik vind het bizar dat Museum Willet Holthuysen (onderdeel van Amsterdam Museum) meedoet aan Museumtours, terwijl die al vele jaren een mooie virtuele tour op hun site hebben staan (gebruik vooral de fullscreen-knop). Die is gemaakt door Cees de Jonge, een van de kwaliteits-panoramafotografen die in de museumsector actief is. Dit moet voor hem bijna een belediging zijn.

willet

Als referentie voor de huidige stand der panoramafotografie in musea wil ik de panorama's noemen die Frank van der Pol heeft gemaakt van de tentoonstelling Egyptische Magie voor het Rijksmuseum van Oudheden. Zoom maar eens in op de vitrines (vooral het tweede panorama). Kijk dan nog eens naar Museumtours.

Tussenfilmpjes
Panoramafoto's zijn altijd op één punt genomen, dus je kunt niet vrij door een ruimte bewegen. Wel kun je van het ene naar het andere panorama 'springen'. Als je maar veel panorama's maakt, zoals Street View dat doet, en een overvloeier toont tussen de panorama's, lijkt het een beetje alsof je vrij kunt bewegen. Museumtours koos een andere oplossing. Er worden video-opnames gemaakt van het lopen (of in dit geval rijden op een statief) van de ene naar de andere ruimte. Die filmpjes worden niet lineair afgespeeld, maar je scrollt er als het ware doorheen met de muis (of met de aangeboden pijltjes). Zo lijkt het of je zelf naar de volgende ruimte beweegt en zie je ook deuren, gangen en trappen langskomen.
Dit is best wel innovatief. Maar het resultaat is naar mijn mening niet spectaculair. Dat komt natuurlijk door de beperkte beeldkwaliteit en -grootte, maar ook omdat je in de tussenstukken alleen maar voor- en achteruit kunt, dus niet om je heenkijken. Dit is een probleem voor de gebruiksvriendelijkheid, want je moet maar net door hebben wanneer je wel en niet om je heen kunt kijken, en je mist snel een panorama.
Het principe van verbindingsfilmpjes tussen panorama's is ook toegepast bij het Anne Frank Huis in het Achterhuis Online. Daar worden ze echter wel lineair afgespeeld. Dat vind ik eigenlijk beter, omdat er dan geen verwarring is waar je kunt rondkijken en waar niet.

Verrijking of verarming?
Museumtours biedt op je tocht door een museum of tentoonstelling extra informatie in de vorm van afbeeldingen en filmpjes die in de kantlijn verschijnen. Mooi is dat die meeveranderen met je kijkrichting. De hoeveelheid varieert overigens sterk per ruimte en museum. De thumbnails in de kantlijn kun je aanklikken om een iets grotere versie te bekijken en de tekst te lezen, of een filmpje af te spelen waarin iemand iets vertelt (zoals een conservator of een acteur die een historisch personage speelt). Daarbij krijg ik - opnieuw - het gevoel in een tijdmachine te stappen naar de jaren '90. De filmpjes en foto's zijn priegelig klein en soms slecht geschaald. De collectiestukken op de foto's zijn vaak niet groter, maar juist kleiner dan de panorama-foto! In dat geval kun je beter van een verarming dan van een verrijking spreken. Zo komt je collectie niet tot z'n recht en er is geen sprake van een 'bijna real-life museumbezoek'. Het staat in schril contrast met het recente Google Art Project, waar je met StreetView bij een aantal musea naar binnen kunt om tot in het kleinste details op kunstwerken in te zoomen. Natuurlijk, Google heeft een heel ander budget, maar mooie zoomtechnieken - of gewoon grotere foto's - zijn ook met lage budgetten mogelijk. Ook videofilmpjes wil je anno 2011 fullscreen bekijken en niet in postzegelformaat.

Google Art project


Uitsterven

Museumtours worden weergegeven met behulp van Flash, een techniek die op z'n retour is. Een paar jaar geleden was het nog zo'n beetje de enige optie voor multimedia op websites, maar onder invloed van iPhone en iPad (die geen Flash ondersteunen) en de komst van HTML5 en CSS3 in moderne webbrowsers zijn de dagen van Flash geteld. Natuurlijk zijn er nog een hoop sites in de lucht die Flash gebruiken en het duurt vast nog even voor die zijn uitgestorven, maar de ontwikkeling is onomkeerbaar. Daarom is het zonde dat Museumtours voor (alleen) Flash heeft gekozen. Er zijn inmiddels zeer goede video- en panorama-viewers beschikbaar in HTML5/CSS3, die ook perfect werken op bijvoorbeeld de iPad. Daar komt bij dat Museumtours zelfs de tekst en afbeeldingen in Flash toont. Die zijn daardoor niet vindbaar voor zoekmachines en je kunt ze lastig of niet printen, kopiëren, opslaan of doorsturen.

Advies
Mijn advies aan musea moet helaas zijn om niet deel te nemen aan Museumtours, maar om een goede panorama-fotograaf in te huren en deze (of de eigen webbouwer) een virtuele tour met plattegrond, hotspots, audio, video enzovoort te laten samenstellen met behulp van KRpano, een veelzijdige panorama-viewer die behalve in Flash ook op de iPhone en iPad werkt. Maak desnoods ook wat panorama's op de gang, en verbind ze met elkaar met overvloeiers - fluitje van een cent in KRpano. Het resultaat zal beter zijn dan Museumtours.

Tot slot
Mijn oordeel over Museumtours is gebaseerd op de techniek, de functionaliteit en het uiterlijk, niet op de inhoud van de teksten, audio en video. Ik twijfel er niet aan dat deze met zorg zijn samengesteld door of samen met de musea. Al dit werk komt helaas niet goed tot z'n recht. Ook heb ik geen oordeel over de achterliggende beheersoftware waarmee de musea zelf informatie kunnen koppelen aan Museumtours. Misschien werkt dat wel heel handig, maar uiteindelijk gaat het om het resultaat aan de voorkant.

of stuur een e-mail: arjan@arjandenboer.nl

Reacties

Marleen 16 mei 2011 10:41

Voor een reactie zie http://www.museumtours.nu/2...