De verdwenen V&D aan de Lange Viestraat

Verdwenen gebouwen in Utrecht

door

Verschenen in DUIC-krant (huis-aan-huis in Utrecht) no. 3, januari 2016

Het faillissement van V&D — hopelijk met doorstart in afgeslankte vorm — is aanleiding om een verdwenen vestiging in herinnering te brengen. Van 1939 tot de komst van Hoog Catharijne was het een van de grootste en modernste winkels van Utrecht. In het gat aan de Lange Viestraat dat deze V&D achterliet verrees later de Bijenkorf, die momenteel uitbreidt.

Lange Viestraat 5-13 rond 1940 (M.A.J. van Bommel/Het Utrechts Archief)

Verbreding

Eind 19e eeuw werd de nauwe Lange Viesteeg door sloop en nieuwbouw van de noordelijke gevels verbreed. Hier begon magazijn De Zon — zoals Vroom & Dreesmann toen heette — rond 1905 z'n tweede Utrechtse vestiging. De eerste was in 1897 geopend aan de Stadhuisbrug (nu Broesse/Bibliotheek). De Lange Viestraat, waar vanaf 1906 trams doorheen reden, werd met het toenemende verkeer snel weer te smal. Rond 1930 is de straat opnieuw verbreed, nu door vervanging van de zuidelijke gevelrij.

Eind jaren 30 was de Lange Viestraat Utrechts modernste winkelstraat. Er verrezen twee grote warenhuizen: Galeries Modernes (nu de Blauwe Planeet) — en de nieuwe V&D. Het bedrijf had eerder al enkele buurpanden aangekocht. Men wilde daar intern één geheel van maken met beneden één winkelpui, maar daarboven de bestaande gevels behouden. De Welstandscommissie wees dit af en V&D kwam met een geheel nieuw ontwerp van Jan Kuyt.

Huisarchitect

Kuyt werd V&D-huisarchitect nadat hij in 1927 de prijsvraag won voor een nieuw Haarlems filiaal. Er zouden er vele volgen, onder meer in Amsterdam en Amersfoort, waar zijn gebouwen nog staan. Kuyt combineerde elementen van de Amsterdamse School, de Art Deco en de Nieuwe Zakelijkheid. Aan de Lange Viestraat bleek dit achtereenvolgens uit de bakstenen gevel, de ronde reclametoren en de grote horizontale glaspartij. Het zakelijk expressionisme, zoals dit stijlmengsel wordt genoemd, viel in de smaak bij het publiek maar minder bij architectuurcritici.

Het nieuwe warenhuis werd in fases gebouwd, zodat het ondertussen open kon blijven. In 1938 opende het eerste deel, een jaar later het tweede. De begane grond was grotendeels ingeruimd voor herenmode, de drie verdiepingen voor respectievelijk damesmode, woningtextiel en meubelen. In het souterrain — met een trap vanaf straat toegankelijk — was een snelbuffet en chocolaterie. Achterlangs verbonden stond om de hoek aan de St.-Jacobsstraat een dienstgebouw met expeditie en kantoren.

Verminking en gat

In 1967 werd Kuyts V&D verbouwd, of beter gezegd verminkt. Trappenhuis, torentje en rondingen verdwenen; de gevel werd met platen bedekt. Toen beide V&D-vestigingen in 1973 samen in Hoog Catharijne trokken werd het gebouw gesloopt. Zo ontstond het beruchte 'gat in de Lange Viestraat' dat ruim tien jaar standhield. De gemeente had afspraken gemaakt met de Bijenkorf om hier een warenhuis te beginnen, maar die kwam daarop terug. Geruzie en procedures volgden. Wel opende de Bijenkorf in 1977 een laag noodgebouw waar alleen meubelen werden verkocht.

Uiteindelijk werd besloten tot een winkelcentrum waarin De Bijenkof de helft van de winkelruimte innam. De eerste paal ging pas in 1985 de grond in. Naast kantoren en een parkeergarage kwamen er diverse kleine winkels rond een vide met fonteinen. La Vie was geïnspireerd op het Haagse winkelcentrum Babylon en moest 'feestelijk en luchtig' worden. Bij de opening in 1987 luidde een krantenkop: 'La Vie bruist en bubbelt'. Dat duurde niet lang.

Bijenkorf, december 2015 (Arjan den Boer)

Bijenkorf

In de jaren 90 groeide de Bijenkorf uit zijn jas en slokte stap voor stap alle andere winkels op. In 1998 werd de vrije entree van La Vie en de traverse naar C&A gesloten. Als laatste zelfstandige winkel moest in 2011 Toko Mitra vertrekken.

In tegenstelling tot V&D gaat het goed met de Bijenkorf. In 2014 startte een forse uitbreiding. Tussentijds stilgelegd vanwege bezwaren rond parkeerruimte, is de verbouwing inmiddels hervat. Het resultaat begint zichtbaar te worden. Hoewel ik het oude La Vie mooier vond, is er ook vooruitgang: grote ramen laten weer daglicht toe tot het warenhuis, wat ook van buiten een opener indruk wekt.

Monumentenfreak Arjan den Boer schrijft op duic.nl over vergeten gebouwen en in de DUIC-krant over verdwenen gebouwen.

of stuur een e-mail: arjan@arjandenboer.nl

Reacties

Michael 9 februari 2016 08:35

Als je de eerste foto vergelijkt met de tweede, wordt het meteen weer duidelijk hoe inspiratieloos en louter commercieel moderne architectuur is. Wel fijn geschreven weer.

Herbert Boland 18 februari 2016 11:40

Via de architect begreep ik dat het slopen van de traverse naar het C&A gebouw eind dit jaar plaatsvindt, als laatste stap in de verbouwing.