Rondkijken in de Werkspoorkathedraal

Indrukwekkend industrieel erfgoed wordt creatieve hotspot

door

Afgelopen zondag was de Werkspoorkathedraal geopend, een indrukwekkend stuk industrieel erfgoed op het Utrechtse bedrijventerrein Cartesiusweg. Een plek met historie, waar onder meer treinen voor de Trans Europ Express zijn gebouwd. Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om enkele 360° panoramafoto's te maken (fullscreenknop rechtsboven aanbevolen).

Kathedraal
De montagehal van Werkspoor is gebouwd tussen 1950 en 1964. De hal is 30 meter hoog en heeft een oppervlakte van ruim 10.000 vierkante meter. Wie er voor het eerst binnenloopt zal bevestigen dat 'kathedraal' een toepasselijke benaming is. Er zijn nog kranen en installaties uit de Werkspoortijd aanwezig, net als spoorstaven in de vloeren.

Werkspoor
Werkspoor, de Koninklijke Nederlandse Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel, was sinds 1913 in Utrecht gevestigd. Bij de fabriek in Amsterdam, opgericht in 1826, was geen mogelijkheden voor uitbreiding. Tussen het Merwedekanaal en de spoorlijn in de toenmalige gemeente Zuilen was grond beschikbaar naast een belangrijke leverancier, de DEMKA-staalfabrieken. Werkspoor liet een eigen haven aanleggen en bouwde arbeiderswoningen in Nieuw Zuilen. Na de Eerste Wereldoorlog werd Werkspoor de grootste werkgever van Utrecht waar in 1930 zo'n 2000 mensen werkten. Werkspoor leverde onder meer locomotieven en rijtuigen aan de Nederlandse Spoorwegen en bouwde ook trams.

Bloeitijd
Na de Tweede Wereldoorlog droeg Werkspoor bij aan het herstel van het Nederlandse spoorwegennet en van vele bruggen over de grote rivieren. Een hoogtepunt was de bouw van de Nederlands-Zwitserse treinstellen voor de Trans Europ Express (TEE) in 1957. Ook in de jaren 50 kon dankzij prins Bernhard een grote Argentijnse order binnengehaald worden. Het fabriekspersoneel werd uitgebreid tot 5000 man. Werkspoor kon niet genoeg Nederlanders vinden en haalde Grieken, Turken, Spanjaarden en Antillianen  naar Utrecht.

Sluiting
In 1969 bleek Werkspoor te afhankelijk geworden van binnenlandse opdrachten. Het bedrijf kwam in de problemen en overheidssteun bleef uit. Als laatste reed in 1972 NS-treinstel 840 de fabriek uit. 1300 mensen verloren hun baan.

Hotspot
In de Werkspoorkathedraal hebben sinds 1972 verschillende bedrijven gezeten. De hal is onlangs gekocht door een consortium van Utrechtse ondernemers die er een creatief bedrijfsverzamelgebouw van willen maken in combinatie met horeca. Ideeën voor de precieze invulling worden momenteel verzameld. Het ontwikkelcollectief Connecting Cartesius heeft een andere fabriekshal van Werkspoor aan de overkant van de Tractieweg aangekocht. Het Werkspoorkwartier wordt een creatieve hotspot!

of stuur een e-mail: arjan@arjandenboer.nl

Reacties

Bjorn 5 februari 2015 17:32

Prachtig gebouw, heb er vandaag gewerkt wij mogen het gebouw gaan voorzien van elektra ze zijn begonnen met de restauratie!

W. van Scharenburg 1 mei 2015 16:12

Mooi artikel, maar... zoals het er nu staat, lijkt het alsof Werkspoor naar Zuilen kwam, mede omdat de Demka daar zat. Maar de heer J.M. de Muinck Keizer (DEMKA) kwam enige jaren ná Werkspoor op verzoek van de Werkspoordirectie vanuit het verafgelegen Groningse Martenshoek (was onhandig ver weg, als grote toeleverancier) naar Zuilen.

Arjan den Boer 1 mei 2015 16:21

Beste meneer Scharrenburg, her en der lees ik dat beide zich in 1913 in Zuilen vestigden. Maar Werkspoor was het eerst?

W. van Scharenburg 1 mei 2015 16:37

Zuilen, 1 mei 2015
Dag heer Den Boer,
Zeker, Werkspoor was er jaren eerder. Zoals ik schreef, kwam J.M. de Muinck Keizer op verzoek van de directie van Werkspoor naar Zuilen. De Apparaten hal werd gebouwd in 1959 en 1960. Daar is (in tegenstelling tot wat veel mensen denken) nooit een trein gebouwd. Vriendelijke groeten uit Zuilen, het dorpje aan de schone Vecht,
W. van Scharenburg