Dit is het moment: bibliotheek in postkantoor Neude!

door

Klok postkantoor Neude, detail panoramafoto Frank van der Pol

Na ruim twee jaar leegstand en stilstand — en een gemiste kans bij de verkoop in 2008 — lijkt nu het moment aangebroken. Een prachtige herbestemming voor het monumentale postkantoor op de Neude in Utrecht dient zich aan. Het is de voorkeursoptie voor vestiging van de Utrechtse bibliotheek, nadat het megalomane plan voor de Bieb++ werd afgestemd.

Positief
Collegepartij Groen Links is voorstander. De eigenaar van het postkantoor, projectontwikkelaar ASR, wil ook. De directeur van de Bibliotheek Utrecht, Ton van Vlimmeren, is al in overleg met ASR en architectenbureau Rijnboutt. Er is nog geen conclusie, maar de besprekingen verlopen positief. De bibliotheek zelf vindt de Neude — na het afschieten van de Bieb++ — de beste optie vanwege ruimte en ligging. De andere twee opties vindt de directeur te klein (Stadhuisbrug) of ongunstig gelegen (Movares Leidseveer). Al binnen een maand wordt een eerste conclusie over het postkantoor als bibliotheek verwacht; geen definitief besluit uiteraard maar wel of het een geschikte en enigszins haalbare locatie is.

Jong 030 Steun
Dat veel Utrechters het wel zien zitten blijkt uit (re)acties op Twitter en Facebook. Ook Jong030 is in meerderheid voor de bieb in het postkantoor.

Dissident
We hebben de nieuwe situatie, die de impasse rond het postkantoor lijkt te doorbreken, te danken aan Cees Bos. Hij stemde als enige CDA'er tegen de Bieb++ op het Smakkelaarsveld, die minimaal 62 miljoen euro moest kosten. Inmiddels heeft hij een eigen partij opgericht: Stadsbelang Utrecht. Misschien ga ik wel op hem stemmen bij de gemeente­raadsverkiezingen. Eén geldverslindend prestigeobject (Muziekcentrum Vredenburg) is meer dan voldoende, zeker als er elders prachtige panden leegstaan.

Prijskaartje
Natuurlijk kost de vestiging van de bibliotheek in het postkantoor ook veel geld. ASR zal het pand vast niet gratis ter beschikking stellen en er moet veel  worden aangepast. Ook de exploitatie van zo'n groot gebouw (onderhoud, schoonmaak, verwarming) is niet goedkoop. Alles bij elkaar kan het de kosten van de Bieb++ benaderen — met als verschil dat er tegelijk een belangrijk monument in het hart van de stad een maatschappelijk relevante bestemming krijgt. Dat is geen weggegooid geld; het postkantoor leeg laten staan is sowieso geen optie. Het is een mooi idee dat het gebouw dat ooit 'van ons allemaal' was — door de architect bedoeld als een soort tempel voor de post, die mensen met elkaar verbond — voor iedereen toegankelijk wordt als boeken- en mediacentrum.

Oude plannen
De oude plannen van ASR voor winkels en een hotel lijken vanwege de crisis niet erg haalbaar. Herbestemming is momenteel het devies in de vastgoedwereld. Bovendien is het maar de vraag of de plannen voldoende recht zouden doen aan het gebouw. Met een beetje pech zou het kunnen verworden tot het zoveelste winkelcentrum — zie Magna Plaza in Amsterdam. Van allerlei plannen voor tijdelijke bestemmingen, variërend van een festivalcentrum tot een versmarkt, is helaas niets terechtgekomen. Daardoor is de prachtige hal al sinds oktober 2011 niet meer toegankelijk. Alleen virtueel kun je er nog rondkijken.

Boek Herbestemming van postkantoren, 2013 Voorbeelden
Er zijn inspirerende voorbeelden van herbestemming, zowel van postkantoren als tot bibliotheken. Voorop het boek Herbestemming van postkantoren van Koos Havelaar en Annette Wiesman uit 2013 staat ironisch genoeg het Utrechtse postkantoor, maar binnenin staan vooral gerealiseerde projecten. Kleinere postkantoren zijn verbouwd tot woning, kantoor, (zorg)appartementen, tandartsen­praktijk of klein hotel. In het postkantoor van Geleen zijn sinds 2011 bijvoorbeeld Buro en Expo Pinkpop gevestigd.

De volgende stedelijke postkantoren hebben een herbestemming gekregen:

Van deze postkantoren zijn die in Doetinchem en Haarlem net als het Utrechtse ontworpen door Joseph Crouwel. Qua schaal lijkt het postkantoor in Rotterdam het meest op dat van Utrecht. Er zijn nog geen postkantoren tot bibliotheek bestemd.

Grand Hotel Post Plaza, Leeuwarden (foto Post Plaza)Kantoor woningcorporatie Domijn in postkantoor Enschede (foto same-de)Expositie Leonardo Da Vinci in postkantoor Rotterdam (foto Dietmut Teijgeman-Hansen, Flickr)

Cultuurpaleizen
Een mooi voorbeeld van een bibliotheek in een herbestemd pand is Schunck Glaspaleis in Heerlen uit 1934. In dit voormalige warenhuis, gerestaureerd rond 2000, zijn een bibliotheek, museum, architectuurcentrum en muziekschool te vinden. Iets soortgelijks geldt voor de Witte Dame in Eindhoven, een fabrieksgebouw van Philips uit 1928. Hierin zijn in 1998 onder meer de Bibliotheek Eindhoven en de Design Academy ondergebracht. In Ulft is de bibliotheek sinds 2009 onder dak bij de DRU Cultuurfabriek, een oude ijzergieterij.

Glaspaleis Schunck in Heerlen (foto Hans Ermers CC-BY-SA)Bibliotheek in DRU Fabriek (foto Kris Roderburg/RCE CC-BY-SA)Design Academy Eindhoven (foto IK's World Trip CC-BY-SA)

Eenheid
Ook voor Utrecht is een 'cultuurpaleis' in het postkantoor een interessante optie, met meerdere culturele instellingen. Het hele postkantoor is waarschijnlijk te groot voor de bibibliotheek. Alsnog winkels in een deel van het pand lijkt me een slecht plan; dit gaat ten koste van de eenheid van het gebouw. Er kunnen naast culturele wel passende commerciële activiteiten gehuisvest worden, zoals een koffiebar, café of een boekwinkel(?!) — als ze maar binnen één inhoudelijk concept passen. Hopelijk vinden eigenaar ASR en de gemeente dit ook. Er hangt natuurlijk een prijskaartje aan, maar wat kostte die Bieb++ ook al weer?

 
Naar aanleiding van deze blogpost ben ik geinterviewd door BiebOpNeude:

Update 28 maart 2014
Vandaag presenteerden de Bibliotheek Utrecht en ASR de prachtige plannen voor de bibliotheek in het postkantoor. Nu is de gemeente(politiek) aan zet. Volg de ontwikkelingen op Facebook.

of stuur een e-mail: arjan@arjandenboer.nl

Reacties

mattheus bleijenberg 11 februari 2014 13:53

goed verhaal inderdaad

ronaldvandenhoff 14 februari 2014 12:29

snel een seats2meet aan de plannen toevoegen!